Maxaad Kala Socotaa Taariikhaha Muhiimka ah ee Loo Yaqaano Maalmihii Xuriyadda ?
Maanta waxa ay ku beegantahay maalintii calan Soomaaliyeed laga taago meel ka mid ah gayiga Soomaaliyeed, waxaana laga joogaa 55 sano, waxaase jira maalmo kale oo taariikhi ah oo loo bixiyey maalmaha xoriyadda, qormadan ayaanan ku lafo gureynaa waxa ay yihiin.
Dhulka Waqooyiga Soomaaliya waxaa la oran jirey British Somaliland, Waxaa gacanta ku hayey gumeystaha Ingiriiska in ka badan 70-sano, laakiin arintaan waxaa lasoo afjaray maanta oo kale 26- June, 1960-kii.
Ka hor Xuriyadda Gobolada Waqooyi 26-ka June iyo Xitaa maalmihii ka dambeeyay inta aanay la midoobin, Koofurta Soomaaliya waxaa dhacay dhowr arin oo xusid mudan.
6 April 1960, Golaha Tashriica ee xukunkii maxmiyadda ama daakhiliga ee Soomaaliya ayaa meel mariyay qaraar ama go’aan ku saabsan Madaxbanaanida iyo Midnimada Soomaaliya.
Intii u dhaxeysey 16-22 April 1960, waxaa Muqdishu lagu soo gabagabeeyay shir 6 Maalmood u socday ergo ka kala socotey waqooyi iyo koofurta, labada dhinac waxaa ay isku afgarteen in 1 July 1960-ka la midoobo oo Waqooyi iyo Koofur ku midoobaan Jamhuuriyadda Soomaaliya.
Bishii May 2, 1960-kii, waxaa qaaradda Yurub tagay wafti ka socda Somaliland, safarkaas waxaa kasoo baxay in 26-ka June 1960 la gaarsiiyo British Somailand madax banaani.
Waxaan filaayaa marka aad xuriyad soo xasuusataan, Waxaa dhagihiina kusoo dhacaya” goormaan Ladnaaney Lixdankii, Lugooyadii na deysay 26-kii June, goormaan Lulanay, 6-dii saac goormaa Libaaney, 1-dii Luulyo labo midowday”.
Erayadaas waxaa ay soo koobayaan dareen jiray 26-kii-1 July 1960-kii, Maalmahaas oo kale Soomaaliya horay uma soo marin, naxariista Eebe lagama quustee waxaa dhici karta in dib loo arko.
June 26, 1960-kii, Waxaa Xuroobey qeybta Waqooyi ee dalka Soomaaliya, Soomaalida ayaa la wareegtay maamulka dhulkooda, isla maalintaas waxaa calanka laga taagay Bartamaha magaalada Hargeysa(Beerta Xuriyadda), iyadoo la qaadayo gabaygii caanka ahaa ee “Kana Siib Kanna Saar”.
Halgaama Soomaaliyeed Cabdullahi Suldaan Tima Cadde ayaa Gabaygaas caanka noqday codkiisa ku qaaday, waxaa uuna noqday gabay ka tarjumaya rabitaanka bulshada Soomaaliyeed ee Waqooyi iyo koofur.
Waxaa iyaduna jirtay Hees leh, Waa 26-kii, ee labada geesood midi ladnaatay, lurtii gumeysiga geed dheer ku laalay, waa 26-kii lugta waqooyi Libintii keentay, Cadawgii Legdeen, leydhii xurnimo, liibaan ku gaareen.
Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal oo la hadlay shacabka kadib bixitaankii gumeysiga ingiriiska ay ka baxeen gobolada Waqooyi waxaa uu sheegay in dalka ka baxeen ajaanibtii, inaga ayaa naloo kala tagay ayuu intaa raaciyay isagoo hadalkiisa kusoo gabagabeeyay in 1 July ay raacayaan Walaalahooda Soomaaliya.
4 Maalmood 26-kii June, waxaa xuriyaddii qaatay gobolada Koofureed ee dalka Soomaaliya, waxaa halkaas ka baxay dalka Talyaaniga uu maamulayey muddo toban sano ah.
Allaha u naxariistee Maxamed Ibraahim Cigaal, Waxaa uu soo hor kacay Wafti reer waqooyi ah oo Muqishu u yimid arin taariikhi ah, taas oo aheyd in la mideeyo labada gobo lee dalka, taas oo dhacday 1-dii July 1960-kii.
Abaarihii Saqdii dhexe 12:00 Habeenimo iyo haldaqiiqo waqtigii ay saacadu kala wareegaysay ayaa calanka laga taagay xarunta FIISHA GOVERNA ee magaalada Muqdishu iyadoo mar kale ayaa la qaaday hestii “Kana Siib Kana Saar”
July 1, 1960: waa maalinta Soomaaliya, maalintii xuriyadda iyo midnimada, Waa maalintii ay Soomaaliya ka xurowday gumeystaha Talyaaniga iyo sidoo kale ay midoobeen labada gobol ee Waqooyi iyo Koofur.
March 30, 1960: iyada oo markaasi lagu jirey nidaamkii xornimo gaarsiinta ee daakhiliyadda loo yaqiiney ayaa doorasho dhacday Waxaa ku guuleysatay SYL 69 ka mid kuraasta 123-da ah ee Baarlamaanka.
Midnimadii labadii gobol ee jamhuuriyadda Soomaaliya ka dib waxaa dowladdii dhalatay madaxweyne ka noqdey Aaden Cabdulle Cusmaan.
Dhanka waqooyiga Soomaaliya waftigii ka yimid waxaa hogaaminayey Max’ed Xaaji Ibrahim Cigaal, kaasi oo xilal kala duwan ka qabtay dalka
1. Wasiirka difaaca 1960kii-1962dii
2. Wasiirkii Waxbarashada 1962dii-1963
3. Ra’iisul wasaarihii dowladdii C/rashiid Cali Sharmaarke ee 1967dii-1969kii.
Maxamed Xaaji Ibraajim Cigaal oo Wareysi bixiyay 1991-kii kadib markii ay gooni isu taagtay Somaliland, waxaa uu sheegay in Midnimada aan laga fiirsan oo ay ku timid Caadifad iyo Qorshe la’aan.
Goobjoog News