Ambassador Madeira: Soomaaliya Waxaa u Baryay Waa cusub
Soomaliya waxay yeelatay Madaxweyne cusub oo si dimoqraadi ah ay u doorteen xubnaha labada aqal doorasho xor iyo xalaal ah oo ay joogeen goobjoogayaal caalami ah.
Waan u hambalyeynayaa Madaxweyne Maxamed Cabdullahi Farmaajo doorashadiisa waxana u rajeynaa wanaag iyo inuu dalka gaarsiiyo mustaqbal ifaayo.
Inkastoo caqabado badan ay jireen, Soomaaliya waxay dhabarka u adeegtay dhibaatoyinkas waxayna dhameystirtay doorashada baarlamanka. Baarlamaan labo aqal ah ayaa hadda jira kasoo ka yimid natiijadii doorashoyinkii lasoo dhaafay.
Inkastoo aan sanadkan la gaarin hal qof iyo hal cod, aasaaskii arintaa waa la bilaabay Soomaliyana hadda waxay cagta saartay wadadii lagu gaari lahaa doorasho caalami ah 2020.
Maadama aan ahay madaxa AMISOM, waxan u hambalyeynayaa shacabka Soomaliyeed guusha ay gaareen. Waxan sidoo kale u mahadnaqayaa hogaanka dalka ee soo gaarsiiyay halkan.
Soo gabagabeyntii guusha doorashada waxay dalka galisay waa cusub, Soomaliya ayaa waqti fara badan la daala dhaceysay xasilooni daro, colaado sugeeye, abaar soo noqnoqotay, xagjirnimo hubeysan iyo argagixiso.
Waxan si dhow ula shaqeynaya ciidanka qaranka Soomaliya si loo nabadeeyo doorashooyinka, AMISOM waxay ku faaneysaa iskaashiga iyo guusha la gaaray.
Waxay aheyd safar dhib badan laakin in la xusana mudane kasoo bilaabmay Octoobar 2016 kuna soo dhamaaday doorashadii madaxweynaha maalmo ka hor.
Doorashada Madaxweynaha iyo xubnaha baarlamanka waxay aheyd hal tilaabo oo horey loo qaaday safarkii dheera ee ay Soomaliya soo gashay. Siday ay qabto maahmaah luqadeyda ah “Ma jirto si gaaban oo lagu gaari karo fiinta geed timireedka”.
Jirka weli waa adagyahay shaqadana waa dhib badantahay, laakin kalsoonida iyo go,aanada shacabka Soomaliyeed iyo hogaankooda ayaa ka dhigi kara run wixii laga balan qaaday maalintii doorashada runtiina arintaa waxay aheyd dhiiragalin weyn. Shaki iigama jiro in Soomaaliya guuleysaneyso iyo in guusha la xaqiijin karo.
Ha noqdo sanadka 2017 sanadkii Soomaaliya. Fursadaha ku dhex jira waa in hogaamiyaasha ay ugu shaqeeyan sidii loo dhisi lahaa iskaashi xoog leh oo u dhaxeeya dowlada iyo shacabka Soomaaliyeed si loo sii hormariyo is-aqoonisga iyo is-ogolaanshaha, dib-u-heshiisiinta iyo midnimo qaran wada hadal dhameystiran oo looga arinsanayo sidii loo qeybsan lahaa awooda, kheyraadka, shaqo abuurka, shaqaaleynta Haweenka iyo Dhalinyarta, amaanka qaranka iyo hormarkiisa.
AMISOm waxay sii wadi doontaa diirad saarida iskaashiga shacabka Soomaaliyeed si loo gaaro xasilooni iyo nabad waarta.
Ma caawin karo laakin waan sheeki karaa sida Soomaliya usoo gaartay waqtigan. Maadama AMISOM 10 sano jirsatay sanadkan, hormarka wanaagsan waa arki karaa dhamaan dadka. Isbadalka waa cajiib marka loo eego toban san aka hor, markii ugu horeysay oo la keeno howlgalka Midowga Afrika magaalada Muqdishu, wadooyinka magaalada waxa dhex socon jiray maleeshiyaad hubeysan kaliya ma aheyn caasimada sidoo kale magaaloyinka waaweyn. Guul baa la gaaray, iyo waxyaabo kale, sida caafimaadka, dib-u-dhiska iyo qeybaha waxbarashada.
Inkastoo shaki kala duwan jiro, dadka caadiga ah ee Soomaliya waxay heleen faa,iidoyin waaweyn nabada iyo xasiloonida jirta.
Maleeshiyaadka nabad diidka ah weli lama cirib tiring, laakin si aad ah ayaa loo yareeyay howlgaladoodii.
Dowlada cusub, mudnaanteena kowaad ee ugu weyn waa inaan la shaqeynaa ciidanka qaranka sidii loo xoojin lahaa dagaalka argagaxisada, khaasatan meelaha deeganada ay aad ugu badanyihiin, deeganadaas oo gambad u ah argagaxisada. Waxay ka leenahay qorshe dahsoon. Waxan la shaqeyn doonaa si dhow ciidanka qaranka Soomaliya mana is dhiibi doono ilaa argagaxisada la yareeyo iyo inta lagu guuleysanayo dagaalka ka dhanka ah xagjirnimada iyo argagaxisada.
Si kastaba ha noqotee, Midowga Afrika wuxuu si qoto dheer ugu qanacsanyahay wax ku oolnimda AMISOM sidii ay noqotaba, waa dhib badantahay in la gaaro nabad iyo xasilooni waarta Soomaliya, ilaa la helo ciidan Soomaliyeed oo shaqeynaya. Sidaa darted waan sii wadi doonaa inaan u doodno taagero ku haboon ciidanka qaranka Soomaliyeed, ma ahan kuwan iyo kuwa mustaqbalka la howgala AMISOM kaliya, ee sidoo kale waxaan caawineynaa dhisida ciidamo awood leh mustaqbalka. Si looga miro dhaliyo taa, waxan sii wadi doonaa ku adkeysiga baahida loo qabo isku xirnaanta, dhameystirka iyo xoojinta waxqabad ee bahwadaagta hey,adaha amniga ee Soomaliya.
Iyadoo yareynayo ciidanka AMISOM 2018, qeybta booliska AMISOM wuxuu door weyn ka ciyaarayaa xoojinta awooda booliska dalka asigoo qabta tababaro la siinayo saraakiisha booliska.
Waan sii wadi doonaa la shaqeyn dhow ee maamulada dalka iyo kuwa bahwadaagta caalamiga ah si loo hormariyo hab dhameystiran oo dhanka amniga ah, dadajinta arimaha xoojinaya sida joogitaanka iyo isku fidinta deegaanada dowladu weli gaarin, helida hey,ado dowladeed oo waxtar leh iyo kuwa maamul, dowlad wanaag, qeybinta gargaarka bani,aadnimo iyo wixii kale ee loo baahdo.
Intaa waxaa dheer, bixinta adeeg sida adeeg caafimaadka, waxbarasho iyo dhismaha kaabayaasha ayaa noqon doona kuwa ka hortaga xagjirnimada hubeysan iyo mayal adeegnimada tasoo keeni karta argagaxisonimo.
Waxaan u rajeynaa shacab Soomaliyeed guul jirataanka dowladan 2017-2020.
Waxa qoray Danjire Francisco Caetano Madeira
* Mudane Danjire Francisco Caetano Madeira waa Ergayga gaarka ah ee Gudoomiyaha Gudiga Midowga Afrika ee Soomaliya iyo Madaxa AMISOM