Dhamaadka Sahanka iyo Bilowga Rejada: Halkee ayuu Marayaa Mashruuca Shidaalka ee Soomaaliya?

Soomaaliya waxay gashay marxalad taariikhi ah oo kala guur ah, iyadoo u gudbeysa ka faa’iidaysiga dhabta ah ee kheyraadka ceegaaga badda iyo barriga. Hadal dhowaan ka soo yeeray Wasiirka Tamarta iyo Kheyraadka Dabiiciga ah ee Turkiga, Alparslan Bayraktar, ayaa daaha ka rogay halka rasmiga ah ee uu marayo mashruuca shidaal baarista, xilliga la filayo qodista, iyo sababta Turkigu uga duwan yahay shirkadihii hore.

Haddaba, warbixintan waxay si qoto dheer u falanqeyneysaa shanta qodob ee ugu muhiimsan mashruucan iyo marxaladaha soo socda.

1. Bilowga iyo Dhammaadka Sahanka

Sida uu xaqiijiyay Wasiir Bayraktar, howlgalkii sahaminta ee markabka Oruç Reis ayaa soo gabagaboobay bishii May ee sanadkan, markabkiina wuxuu dib ugu laabtay Turkiga. Hadda waxaa socda marxaladda ugu muhiimsan ee loo yaqaan “Falanqeynta Xogta” (Data Processing & Mapping).

Wasiirka ayaa qiray in dad badan ay weydiinayaan “aaway shidaalkii?”, balse wuxuu carrabka ku adkeeyay in shidaalbaaristu ay tahay hannaan waqti dheer qaata. “Insha Allah, waxaan qodista ka bilaabi doonnaa Soomaaliya sanadka 2026,” ayuu yiri Wasiirku, isagoo caddeeyay in sannadka soo socda uu noqon doono midkii la qodi lahaa ceelkii ugu horreeyay ee tijaabo ah.

2. Shirkadihii Hore iyo Go’aanka Adag ee Turkiga

Taariikhda shidaalbaarista Soomaaliya waxay soo martay heerar kala duwan. Dhamaadkii 1980meeyadii, shirkado waaweyn sida Shell iyo ExxonMobil ayaa heystay ruqsadaha baarista, balse burburkii dowladdii dhexe kadib, waxay ku dhawaaqeen “Force Majeure” (Xaalad ka awood badan), dibna uma soo laaban si ay qodis dhab ah u sameeyaan.

Farqiga Turkiga ayaa ah mid muuqda; waa dalkii ugu horreeyay ee qaata go’aan istiraatiijiyadeed oo aan ku dhisneyn oo kaliya faa’iido ganacsi, balse ah garab istaag walaaltinimo. Inkastoo Wasiirku qiray in dhulka (Onshore) ay ka jiraan caqabado amni iyo kuwo kaabayaal dhaqaale (waddooyin la’aan), haddana Turkigu wuxuu go’aansaday inuu xoogga saaro badda (Offshore), isagoo geeyay maraakiibtiisa casriga ah meel ay shirkadaha reer Galbeedku ka cagajiideen muddo 30 sano ah. Tani waxay calaamad u tahay in Turkiga ay ka go’an tahay in Soomaaliya ay lasoo baxdo kheyraadkeeda.

3. Sababta Madaxweynuhu u Aaday Turkiga

Booqashada Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ee Turkiga iyo kulamada joogtada ah ee madaxda labada dal ma ahan oo kaliya kuwo diblumaasiyadeed, balse waa kuwo salka ku haya Amniga Tamarta.

Si loo xaqiijiyo in qodista dhici doonta 2026 ay noqoto mid guulaysata, waxaa loo baahan yahay amni sugan oo dhanka badda ah. Heshiiska Iskaashiga Difaaca iyo Dhaqaalaha ee labada dal ayaa dhigaya in Ciidamada Badda Turkiga ay ilaaliyaan xeebaha Soomaaliya inta lagu guda jiro howlaha soo saarista. Madaxweynaha ayaa u tagay Turkiga si loo dardargeliyo dhaqangalka heshiisyadan, loona siiyo kalsooni buuxda maalgashadayaasha iyo khubarrada Turkiga ee naftooda u huraya mashruucan.

4. Sheegista Xogta ka dib Maxaa Xiga?

Hadda oo sahankii (Seismic survey) dhammaaday, maxaa xiga? Wasiir Bayraktar ayaa geedisocodka soo socda ku tilmaamay mid u baahan “Saxnaanta dahabsameeyaha” (Precision of a fine jeweler).

• Falanqaynta: Khubarrada ayaa hadda kala shaandhaynaya xogta seismic-ga 3D-ga ah ee lasoo ururiyay si ay u arkaan qaabdhismeedka lakabyada dhulka hoostiisa.
• Astaynta (Pinpointing): Wasiirka ayaa yiri, “Haddii aad 5 km dhinac u durugto qodista, waxaa laga yaabaa inaad weyso wixii aad heli lahayd.” Sidaas darteed, waqtiga dheer waxaa lagu bixinayaa in si sax ah loo calaamadeeyo halka irbada lagu mudayo.
• Maareynta Rejada: Wasiirka ayaa sidoo kale ka digay inaan degdeg loo filan natiijooyin mucjiso ah. Wuxuu tusaale u soo qaatay Badda Madow (Black Sea), halkaas oo ay marar badan wax ka waayeen ka hor inta aysan helin gaaska dabiiciga ah. Sidaas darteed, qodista 2026 waa tijaabadii ugu horraysay, balse ma ahan dammaanadqaad dhammaystiran.

1. Maxaa Faa’iido ah oo ugu jira Soomaaliya?

Haddii mashruucan uu guuleysto, Soomaaliya waxay u noqon doontaa bog cusub oo dhaqaale:

• Madaxbannaanida Dhaqaalaha: Dakhliga kasoo baxa shidaalka wuxuu dowladda u sahlayaa inay bixiso mushaaraadka ciidanka, dhismaha waddooyinka, iyo adeegyada bulshada iyadoo aan ku tiirsaneyn kaalmo shisheeye.
• Soo Jiidashada Maalgashiga: Guusha Turkiga waxay albaabada u fureysaa shirkadaha kale ee caalamiga ah inay kusoo dhiiradaan Soomaaliya.
• Kor-u-qaadista Sumcadda: Soomaaliya waxay ka bixi doontaa liiska waddamada aan la isku hallwyn karin, waxayna noqon doontaa dal soosaara tamar, taasoo sare u qaadaysa miisaanka siyaasadeed ee dalka.

Isku soo wada duuboo, mashruuca shidaalka Soomaaliya wuxuu soo dhaafay marxaladdii hadalhaynta, wuxuuna galay marxalad ficil ah. Sannadka 2026 ayaa noqon doona sanadka rejada iyadoo indhaha Soomaalida iyo caalamkuba ay ku sii jeedaan ceelasha la qodi doono.